میکوریز چیست و چه اهمیتی دارد؟
همزیستی قارچریشه یا میکوریزا به معنی همزیستی سازنده بین یک قارچ و ریشههای یک گیاه است. در سال 1885، فرانک ساختمان حاصل از فعالیت مشترک ریشۀ گیاه میزبان و قارچهای میکوریز همزیست را شناسایی کرد و اصطلاح میکوریز (Mycorrhizae) را برای این قارچها به کار برد که از دو بخش یونانی «Mikes» به معنای قارچ و «Rhiza» به معنای ریشه تشکیل شده است. تقریباً 240 گونه از قارچهای میکوریز آربوسکولار (AMF) با استفاده از ریختشناسی اسپورهایشان شناسایی شدهاند و در صورت وجود نداشتن اسپور، وجود اندامهای قارچی درونریشهای مانند آربسکول و وسیکل و نیز ویژگیهای ساختمانی آنها بهترین ابزار شناسایی به شمار میآیند. همزیستی با قارچهای میکوریز آثار سوء ناشی از فقر عناصر غذایی و تنشهای خشکی و شوری را کاهش و برگشتپذیری پساز تنش گیاه را افزایش میدهد. همزیستی با قارچهای میکوریز علاوه بر افزایش شاخصهای رشد، مراحل نمو گیاه را تسریع میکند. قارچهای مایکوریزایی، نقش عمدهای در محدوده ریشه گیاه دارند، زیرا به عنوان پیوندی مهم در تبادل مواد مغذی بین گیاه و خاک عمل میکنند. این قارچها در این فرایند، هم تغذیه گیاه و هم ثبات خاک را بهبود میبخشند. با توجه به اینکه ثبات خاک برای رشد بهینه گیاهان ضروری است، زنجیره بستهای از رابطههای علّی و معلولی را در کارکرد قارچهای مایکوریزایی در سیستم گیاه-خاک میبینیم: قارچها رشد گیاه را از طریق جذب مواد معدنی از خاک و مقاومتر کردن گیاهان در برابر فشار تقویت میکنند؛ گیاه بزرگتری که حاصلِ این کارکرد است، دارای منبع کربن بیشتری در خاک است که این مسئله فعالیت ارگانیسمهای خاک را افزایش میدهد؛ محصولات متابولیسمهای میکروبی ساخت خاک را بهبود میبخشند؛ و ساخت بهتر خاک باعث رشد بهتر گیاه میشود.
قارچهای میکوریزایی وسیکولار آربسکولار (VAM)، هم برای ریشه و هم برای خاک، همزیست محسوب میشوند. ریسه های این قارچها به درون سلول های منطقه پوست ریشه نفوذ کرده و در آنجا منشعب شده و اندامی بنام آربسکول ایجاد میشود که تماس نزدیکی با سلولهای بافت ریشه دارد. این آربسکولها، پایگاههای انتقال مواد مغذی از قارچ به گیاه هستند. ریسه های این قارچ ها از ناحیه جذب ریشه فراتر رفته و از مناطقی که ریشه گیاه به آنجا دسترسی ندارد، آب و عناصر غذایی را جذب و بطور مستقیم به سلول های ریشه منتقل می نمایند.